Home

Het innig kussende stel bij de Munt, foto gepubliceerd in de Volkskrant (Twijfel)

Een ander aspect van copyright, mag je de foto van een ander – met je eigen creatieve invalshoek – namaken? Dus geen copyright maar eigenlijk auteursrecht, nee dus. Zie

OMBUDSMAN Thom Meensn  Volkskrant van 19 februari 2011

 De fotograaf en het kussende stel

De krant van dinsdag 15 februari had op pagina 9 een losse foto van de Waag, een monument op de Amsterdamse Nieuwmarkt. De toren van de Waag moet worden gestut omdat de fundering van het monument zo slecht is dat de Waag de toren omver dreigt te trekken.

Links voor op de foto was een zoenend stel te zien, van wie in ieder geval de man een redelijke mate van herkenbaarheid had.
Dat leidde tot vragen van lezers die wilden weten of dat zomaar kan. Mag de krant mensen in zo'n situatie herkenbaar afbeelden? Of had de fotograaf vooraf toestemming gevraagd aan het stel?
Bij het zien van de foto dacht ik aanvankelijk dat hij in scène was gezet: de compositie was te mooi om waar te zijn. Maar dat is niet zo, verzekerde de fotograaf mij. Het stel stond er gewoon toen hij aankwam om de foto te maken
Hij heeft geen toestemming gevraagd om het stel op de foto te zetten, niet vooraf en ook niet achteraf. Laat staan dat hij heeft verteld dat de foto in enkele honderdduizenden Volkskranten terecht zou komen.
Daarmee heeft de fotograaf een risico genomen, blijkt uit jurisprudentie. Hier strijden twee grondrechten. Aan de ene kant is er de uitingsvrijheid van de media. Je mag laten zien wat er op straat gebeurt.
Aan de andere kant staat de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, waarvan tot aan de Hoge Raad toe is bepaald dat die zwaarder weegt naarmate de intimiteit groter is. Intens zoenen, zoals op deze foto het geval lijkt te zijn, doet de weegschaal bij de rechter vaak doorslaan in de richting van de geportretteerde. Dan weegt de bescherming van de privésfeer zwaarder dan de vrijheid van meningsuiting.
Natuurlijk kun je zeggen dat je niet moet gaan zoenen hartje Amsterdam als je niet wilt dat iemand het ziet, maar dat argument telt hier niet. Een toevallige voorbijganger zal het stel misschien zien, of zelfs kennen, maar dat is van een heel andere orde van grootte dan herkenbaar afdrukken in ruim 250 duizend Volkskranten.
Wie zegt me trouwens dat het een stel is? Misschien zijn het wel twee collega's die elk een andere relatie hebben en tussen de middag vreemdgaan.
Het portretrecht is vastgelegd in de Auteurswet uit 1912, waarvan in dit geval artikel 21 van belang is. Dat regelt wat een portret is.
Het stelt dat je een portret dat niet in opdracht is gemaakt, niet mag publiceren als een redelijk belang van de geportretteerde zich daartegen verzet.
Het redelijk belang is telkens een afweging die aan de rechter is, zo blijkt uit jurisprudentie. Een fotograaf mag best een straatbeeld maken, ook als er wildvreemde mensen op staan. Of de foto toelaatbaar is, hangt vervolgens af van de context.
Wie een straat vol vrouwen met een hoofddoekje fotografeert en die foto afdrukt bij een artikel over moslimextremisme loopt gerede kans bij de rechter de kous op de kop te krijgen.
In dit geval gaat het om de mate van intimiteit op de foto. Als de man en de vrouw naast elkaar hadden gelopen, was er niets aan de hand geweest. Maar nu ze kussen is er sprake van intimiteit die niet is bedoeld om te worden gedeeld met alle lezers van deVolkskrant, maar alleen is bedoeld voor de beide kussenden.
Als het al niet het portretrecht is, dan is het wel artikel 8 van het Verdrag van Rome (het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens) dat zwaarder weegt dan het informatierecht van de fotograaf. Men moet het privéleven van de medemens eerbiedigen, zegt dat artikel. De man en de vrouw hadden er op mogen rekenen dat hun privacy zou worden gerespecteerd.
Overigens heeft geen van tweeën zich bij mijn weten bij de krant beklaagd, dus in dit geval komen krant en fotograaf er mee weg. Maar dat doet aan de principiële vraag niets af: mag het, of mag het niet? De basis voor de meeste jurisprudentie over die vraag is gelegd in het arrest van de Hoge Raad (HR 1 juli 1988, nr. 13282) over een foto genomen in het Vondelpark.
De zaak is niet helemaal vergelijkbaar met de foto van de zoenenden voor de Waag omdat het in het Vondelparkarrest gaat over een foto die een jaar eerder was genomen, dan hij was geplaatst.
Maar de vraag naar de intimiteit, hoe seksueel explicieter, hoe zwaarder het belang weegt van bescherming van de persoonlijke levenssfeer, is wel gelijk. Ik had het om die reden verstandig gevonden als de fotograaf wel vooraf toestemming voor publicatie had gevraagd. Voor eventuele toekomstige gevallen lijkt me dat de enig juiste manier van handelen.

NaarBoven

Vrouw met walkman achter kinderwagen, op voorpagina van de consumentenbond, Uitspraak rechtspraak (Het mag)

Eiseres is zonder haar toestemming gefotografeerd en gedaagde heeft deze foto zonder toestemming van eiseres op haar website (databank met foto's) geplaatst. Het beroep van eiseres op portretrecht slaagt niet. Er is sprake van een portret dat is geopenbaard. Het gaat om een onschuldige foto die niet in een diskwalificerende context is geplaatst. Eiseres is bovendien geen bekende Nederlander, model of sporter die haar portret commercieel kan exploiteren. Onder deze omstandigheden wordt geoordeeld dat het recht op privacy van eiseres niet zodanig is geschonden dat het recht op openbaarmaking van de foto door gedaagde daarvoor moet wijken. Eiseres heeft dan ook geen redelijk belang zich tegen de openbaarmaking te verzetten.

Hele uitspraak lezen?

NaarBoven

Bovenstaande uitspraak, meer gericht op het Europese recht (Twijfel)

Onschuldige foto’s van voorbijgangers toch verboden?
22 februari 2011 »
door Joost Becker

Het Hof Amsterdam heeft in 2009 een uitspraak gedaan in de zaak over een foto van een joggende moeder, die - via Hollandse Hoogte - bij een artikel stond in de gids van de Consumentenbond over MP3 spelers. Zij duwt een kinderwagen voort. De foto is schuin van achteren genomen. De vrouw was gekleed in een sporttenue en had oordopjes van een MP3 speler in. Ze was van het maken van de foto niet op de hoogte. Dit mocht volgens het Hof Amsterdam, er werd geen inbreuk gepleegd op het portretrecht van de joggende moeder.


Het Hof oordeelt: “Het belang van de informatievoorziening brengt mee dat berichtgeving zoals hier aan de orde moet kunnen worden voorzien van illustratiemateriaal, zoals foto’s van de werkelijkheid. Het is daarbij onvermijdelijk dat foto’s van toevallige passanten worden gepubliceerd. De foto waar het in dit geding om gaat, is neutraal. Ook kan - objectief gezien - niet worden gezegd dat de foto op enigerlei wijze compromitterend of diskwalificerend is of een zodanig effect heeft.” Daar moest de joggende moeder het mee doen, ondanks haar bezwaar, op grond van haar persoonlijke keuzes, tegen publicatie van de foto.

Onlangs is er echter in de literatuur in een commentaar een nieuw licht geworpen op publicaties dit soort foto’s, en zou kunnen worden verdedigd dat dit toch niet mag. Het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) heeft namelijk al eerder, in 2006 in een tamelijk onbekende uitspraak, geoordeeld dat de beslissende factor in de afweging van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en de vrijheid van meningsuiting moet liggen in de bijdrage die de foto levert aan het debat van algemeen belang. Dit lijkt te gelden voor zowel bekende als onbekende personen, die beide een redelijke privacyverwachting mogen hebben.

Indien deze gevolgtrekking juist is, zie ik niet snel in waarom dit soort foto’s -zeker de foto van de joggende moeder- een bijdrage levert aan een debat van algemeen belang, waarbij ik in het midden laat of zo’n debat überhaupt plaats kan vinden over iets alledaags als MP-3 spelers. In dat geval heeft deze uitspraak van het EHRM zeer grote gevolgen voor publicaties van foto’s van toevallige voorbijgangers. Het betreft hier immers vrijwel altijd portretten van herkenbare personen, die in veel media (soms te pas en te onpas) worden gebruikt en gepubliceerd. Bij dit alles geldt nog dat volgens andere jurisprudentie van het EHRM de ‘gewone man’ een eerder te honoreren privacyverwachting heeft. Ik denk dat in veel gevallen inderdaad goed verdedigbaar is dat de ‘privacyverwachting’ van de gewone man groter is dan die van de bekende Nederlander.

Moeten fotografen nu een stuk voorzichtiger zijn? Met de auteur van de hiervoor bedoeld commentaar, Paul Geerts, ben ik van mening dat veel geportretteerden niet snel in actie zullen komen en dat de bedragen die aan schadevergoeding in Nederland worden toegewezen zo laag zijn dat de soep niet zo heet gegeten zal worden. Daar komt nog bij dat veel geportretteerden niet eens zullen weten dat hun portret is gebruikt, zeker niet als de foto in vluchtige media is geplaatst. Deze problematiek speelt uiteraard niet als er wel gewoon toestemming is verleend

NaarBoven

Mag je de foto van een ander namaken?

Volkskrant, 110409, JONATHAN WITTEMAN

Boven: de foto Maanlicht van fotografe Claudette van de Rakt. Onder de foto waarmee het Chassé Theater volgens de rechter inbreuk heeft gemaakt op haar auteursrecht

Het Chassé Theater in Breda moet een grote naaktfoto verwijderen van de muur van het bespreekbureau van het theater. De Bredase rechtbank oordeelde vrijdag dat het theater met de foto van een slapende vrouw inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht van fotografe Claudette van de Rakt, die een kort geding had aangespannen.

Van de Rakt maakte in 1993 het zelfportret Maanlicht, als eindexamenwerk voor de kunstacademie. Als belichting gebruikte ze de volle maan, met een sluitertijd van dertig minuten. Het Chassé Theater kocht de foto om de gelijkenis met het ontwerp voor het golvende dak van het theater, dat in 1995 open ging. Architect Herman Hertzberger had zich voor het dak laten inspireren door de golvende lijnen uit het beeld De slapende vrouw die droomt (1927) van beeldhouwer Alberto Giacometti. Van de Rakts foto hangt nog altijd in de foyer van het Chassé.

Vorig jaar besloot het theater om ook de achterwand van het nieuwe bespreekbureau te vullen met een foto van een naakte vrouw. Het resultaat, gemaakt door theatermedewerker Ton Dirven, was een foto van 8 bij 5 meter van een roodharige vrouw, slapend in kolengruis.

Van de Rakt stapte naar de rechter. 'Je kunt een vrouw op 100 duizend manieren afbeelden, maar dit is een kopie', zei haar advocaat tijdens het kort geding dat plaatsvond in het Chassé Theater. 'De verschillen zijn niet zo duidelijk. Het Chassé Theater is met zevenmijlslaarzen over de belangen van Van de Rakt gestapt.' De advocaat wees er verder op dat Dirven voor de gewraakte foto bij Van de Rakt langs was geweest om te informeren naar de ontstaansgeschiedenis van Maanlicht.

Het Chassé Theater zag even veel verschillen als overeenkomsten. De afmetingen en de positie waren anders, evenals de belichting: ledlampen in plaats van maanlicht. Bovendien lag de ene dame op een bed en de ander in gruis en had Van de Rakt nu eenmaal geen monopolie op liggende naakte vrouwen.

De rechtbank gaf Van de Rakt gelijk. 'De totaalindruk van de foto in het bespreekbureau verschilt te weinig van de eerder door de fotografe gemaakte foto Maanlicht. De afbeelding in het bespreekbureau kan daarom niet als zelfstandig werk met een eigen oorspronkelijk karakter worden aangemerkt', aldus de rechter. De rechter gebood het Chassé Theater de foto binnen twee weken weg te halen, op straffe van maximaal 50 duizend euro boete. Ook moet het theater de foto verwijderen van zijn website en folders.

Het Chassé heeft de foto vrijdagochtend meteen van de muur gehaald, laat directeur Cees Langeveld weten. Van de Rakt is tevreden. 'Voor mij ging het alleen om de authenticiteit van het kunstwerk.'

NaarBoven

Wat mag als columnist

Vrijspraak blogger Brussen

AMSTERDAM

Het Openbaar Ministerie ziet af van vervolging van blogger Bert Brussen. Achteraf gezien is hij ten onrechte aangemerkt als verdachte van bedreiging, erkende justitie dinsdag. De zaak is geseponeerd.
De internetjournalist, onder meer bekend van GeenStijl, is in september 2010 verhoord. Hij moest naar het politiebureau komen omdat hij had geweigerd een bericht over Geert Wilders (PVV) van zijn site te halen.
Het gewraakte stuk was een tweet van een 30-jarige Amsterdammer waar Brussen een ironische tekst boven had gezet. De Amsterdammer loofde een beloning uit voor mensen die de keel van Wilders zouden doorsnijden. Tegen deze man is vorige week 120 uur werkstraf geëist.
Justitie leunt op het oordeel van een deskundige. Hij meent dat Brussens site een 'journalistiek' blog is en dat de doodsbedreiging van Wilders 'nieuwswaarde' had. Uit de context zou blijken dat de auteur dergelijke dreigementen juist aan de kaak wilde stellen.
Brussen, sinds kort ook columnist voor de Volkskrant, is opgelucht. 'Dit scheelt een hoop tijd en energie, al heb ik het verwacht. Het is eigenlijk sneu dat het zo lang heeft geduurd, want je kon op je klompen aanvoelen dat ik niks verkeerd heb gedaan.
'Het is droevig dat justitie een deskundige nodig had om dit te onderbouwen. Dat zegt veel over het Openbaar Miniserie. Er is geen aansluiting bij nieuwe media. Het geeft te denken dat ze onderscheid maken tussen journalisten en andere bloggers, die ze in zo'n geval misschien wel vervolgen.'

Menno Van Dongen, Volkskrant 01-06-2011, pagina 6


NaarBoven

Home